tuyetson
Hội viên
Đă tham gia: 08 January 2006
Nơi cư ngụ: Vietnam
Hiện giờ: Offline
Bài gửi: 45
|
| Msg 1 of 1: Đă gửi: 31 March 2006 lúc 5:01am | Đă lưu IP
|
|
|
BỐN MÓN TÂM VÔ-LƯỢNG
BỐN MÓN TÂM VÔ-LƯỢNG
A. MỞ-ĐỀ:
Đứng về phương-diện tuyệt-đối, hay chơn-như môn, th́ tâm của chúng-sinh hay tâm của Phật cũng vẫn là một, không có rộng hẹp, thấp cao, sai khác, ngăn cách.
Nhưng đứng về phương-diện tương-đối hay sinh-diệt môn, th́ tâm có muôn h́nh vạn trạng, tùy theo chủng-tánh của chúng-sinh mà có cao thấp, rộng hẹp không đồng. Hễ nghĩ đến tham, sân, si, mạn v.v… th́ tâm trở thành nhỏ hẹp và bị quay-cuồng trong lục-đạo phàm-phu. C̣n làm theo lối Tứ-đế, Lục-độ v.v… th́ tâm trở thành rộng lớn, và được giải-thoát lên đại-nhân, tứ-thánh. Cũng là một thứ tâm, mà do chúng-sinh hay Phật xây-dựng mà có rộng hẹp, lớn bé, ngàn sai, muôn khác, cũng như cùng một thứ bột mà do người thợ làm bánh, khéo hay vụng mà có bánh ngon, bánh dở, bánh đẹp, bánh xấu, bánh lạt, bánh mặn v.v… Cho nên Tôn-cảnh-Lục có chép: “Tâm tạo chư Phật, tâm tạo chúng-sinh, tâm tạo thiên-đường, tâm tạo địa-ngục. Tâm vọng-động th́ ngàn sự sai-biệt tranh khởi, tâm b́nh th́ thế-giới thản-nhiên, tâm phàm th́ ba món độc trói buộc, tâm thánh, th́ sáu món thần-thông tự-tại, tâm không th́ nhứt đạo thanh-tịnh, tâm hữu th́ vạn cảnh tung-hoành. Tự ḿnh đạp mây mà uống nước cam-lồ, chẳng có ai cho ḿnh. Nằm trong lửa hừng mà uống máu-mủ cũng tự ḿnh gây nên, không phải trời sanh ra, cũng không phải do đất mà có”.
Xem thế th́ đủ biết tâm là động-lực chính để làm cho ta sướng hay khổ, vui hay buồn, trầm-luân hay giải-thoát.
Vậy muốn thoát khỏi khổ sanh-tử luân-hồi, muốn được quả-vị Thánh-nhân, Bồ-tát, chúng ta cần trau-dồi cho được một tâm vô cùng rộng lớn, một “vô-lượng-tâm”.
B. CHÁNH-ĐỀ:
I. ĐỊNH NGHĨA TÂM VÔ-LƯỢNG
Vô-lượng là ǵ? - Vô-lượng nghĩa là nhiều, rộng lớn, không thể lường tính được.
Tâm vô-lượng là tâm vô cùng rộng lớn, thoát ra khỏi sự ràng-buộc của các thứ phiền-năo đê-hèn của phàm-phu, phá vỡ được các thứ quan-niệm chấp-trước hẹp-ḥi của Nhị-thừa, là tâm có một vùng thương-yêu rộng lớn có thể bao trùm đến vô-lượng chúng-sinh, và t́m phương cứu khổ cho tất cả. Vô-lượng-tâm cũng có nghĩa là “đẳng tâm”, cái tâm b́nh-đẳng, phổ-biến; b́nh-đẳng, v́ tầm này chỉ tự-nhiên, không phân-biệt so-đo thấp cao, hơn kém; phổ-biến, bởi nó trang-trải mọi nơi chẳng khu biệt, giới hạn.
Và dĩ-nhiên, nhân nào quả nấy: do thi-hành b́nh-đẳng, phổ lợi cho vô-lượng chúng-sinh, nên chi tâm này c̣n có công-năng dẫn sinh vô-lượng phước đức, làm cho sự-kiện căn-bản để cảm thành vô-lượng quả-báo tốt đẹp, ấy là quả-vị Bồ-tát và Phật-đà.
Hơn nữa, tâm nầy không những làm lợi-ích cho vô-lượng chúng-sinh, dẫn sinh vô-lượng phước đức, và tạo thành vô-lượng quả vị tốt đẹp trong một thế-giới và trong một đời, mà c̣n lan rộng ra đến vô-lượng thế-giới trong vô-lượng kiếp sau này, và tạo thành vô-lượng chư Phật.
Tóm lại, chữ vô-lượng ở đây hàm nhiều nghĩa, vô-lượng nhân lành, vô-lượng quả đẹp, vô-lượng chúng-sinh, vô-lượng thế-giới, vô-lượng đời kiếp, vô-lượng chư Phật và Bồ-tát.
II. THÀNH-PHẦN VÀ HÀNH-TƯỚNG CỦA BỐN MÓN TÂM VÔ-LƯỢNG
Tâm vô-lượng gồm có bốn phần là: bi vô-lượng, từ vô-lượng, hỷ vô-lượng và xả vô-lượng.
1. Bi vô-lượng.
Bi là ḷng thương xót rộng lớn trước những nỗi đau-khổ của chúng-sinh, và quyết tâm làm cho dứt trừ những đau-khổ ấy. Như chúng ta đă học trong khóa thứ ba nói về Tứ-đế, cái khổ của chúng-sinh thật là mênh-mông, rộng lớn không thể nói hết. Nó bao trùm cả nhân lẫn quả, cả thời-gian lẫn không-gian, cả phàm lẫn thánh, thật đúng là vô-lượng khổ.
Khổ nằm trong nhân.
- Trong các kinh-điển thường có câu: “Bồ-tát sợ nhân, chúng-sinh sợ quả”. Chúng-sinh v́ không sáng-suốt cho nên chỉ khi nào quả khổ hiện ra mới lo sợ, chứ trong khi đang gây nhân khổ th́ lại không nhận thấy, mà vẫn cứ thản-nhiên như không. Họ đang sống trong cảnh khổ mà họ không biết, nhiều khi lại cho là vui. Họ hoan-hô tán-thán và khuyến-khích nhau gây khổ mà cứ tưởng là vui, như những đứa trẻ quẹt diêm quăng lên mái nhà lá, rồi vỗ tay reo mừng với nhau. V́ thiếu sáng-suốt cho nên đôi khi họ gây khổ để cứu khổ, chẳng khác ǵ làm cho đỡ khát bằng cách uống nước mặn.
Khổ nằm trong quả.
- Đă gây nhân khổ, th́ tất phải chịu quả khổ, đó là lẽ tất-nhiên. Có ai trồng khoai mà được đậu bao giờ? Thế mà người đời ít ai chịu công-nhận như thế. Người ta oán trời trách đất, rên khóc thảm-thiết, làm cho cơi đời đă đen-tối lại càng đen-tối thêm, cuộc sống đă khổ-sở lại càng khổ-sở thêm.
Khổ bao trùm cả thời-gian.
- Từ vô-thỉ đến nay, cái khổ chưa bao giờ dứt, mà cứ chồng thêm lên măi. Nó gây nhân rồi lại kết quả, kết quả rồi lại gây nhân, cứ thế tiếp-tục măi trong một ṿng lẫn quẩn, như bánh xe lăn tṛn trên đường thiên-lư, không bao giờ dừng nghỉ.
Khổ bao trùm cả không-gian.
- Cái khổ không có phương sở và quốc-độ; ở đâu có vô-minh th́ ở đó có khổ! Mà vô-minh th́ như một tấm màn vô-tận, bao-trùm không chỉ một thế-giới này, mà c̣n vô số, vô lượng thế-giới khác nữa. Khoảng không-gian mênh-mông vô-tận như thế nào, th́ nỗi khổ-đau cũng mênh-mông vô-tận như thế này.
Khổ chi-phối cả phàm lẫn thánh.
- Chúng-sinh ở địa-ngục, ngạ-quỉ, súc-sanh đă đành là khổ vô cùng, loài người v́ say đắm ngũ dục-lạc, và bị tham, sân, si chi-phối, nên cũng vẫn quay cuồng lặn hụp trong biển khổ, c̣n chư thiên mặc dù không khổ như người nhưng cũng không tránh được cái khổ v́ ngũ-suy tướng hiện. Cho đến các hàng thánh như Thanh-văn, Duyên-giác, v́ c̣n mê pháp, trụ trước Niết-bàn, nên cũng không tránh khỏi nỗi khổ biến-dịch sanh-tử. Xem thế đủ biết nỗi khổ thật là lớn lao vô lượng. Có được một ḷng thương xót lớn-lao vô-lượng cân xứng với nỗi đau khổ vô-lượng và có một chí nguyện cứu độ tất cả thoát khỏi nỗi đau khổ vô-lượng, ấy là tâm Bi vô lượng.
Các vị Bồ-tát nhờ có ḷng đại-bi nên đă phát tâm Bồ-đề rộng lớn, thệ-nguyện độ khắp tất cả. Các Ngài nhận thấy ḿnh có sứ-mạng ra vào trong sanh-tủ để hóa-độ chúng-sinh, nên không chấp trệ ở Niết-bàn. Sứ-mạng chính của các Ngài là gần-gũi chúng-sanh để:
- Làm cho chúng-sinh nhận được mặt thật của cơi đời, rơ thế nào là tà chánh, là khổ là vui.
- Làm cho chúng-sinh nhận rơ được thân-phận của ḿnh mà thôi làm các điều ác, chừa các điều tội lỗi.
Xem như thế đủ biết ḷng đại-bi chính là động-lực chánh để đi đến quả-vị Bồ-tát và Phật. Trong Đại-hội Hoa-nghiêm, đức Bồ-tát Phổ-Hiền cũng đă tự nhận và nói như thế này: “Nhơn v́ chúng-sinh mà khởi ḷng đại-bi. Nhơn ḷng đại-bi mà phát tâm Bồ-đề. Nhơn phát tâm Bồ-đề tiến thành ngôi Chánh-giác”.
Câu nói của Ngài Phổ-Hiền đă rơ-ràng, không c̣n nghi ngờ ǵ nữa. Phật đă dạy: “Hạt giống Bồ-đề, không thể gieo trên hư-không, chỉ trồng trên đất chúng-sinh mà thôi”. Vậy, chúng ta là Phật-tử, muốn tu Bồ-tát hạnh, tất phải mở rộng ḷng Bi, thương xót tất cả, không phân chia nhân, ngă, bỉ, thử, và phải phát nguyện độ khắp tất cả, nghĩa là phải tu luyện cho có được một ḷng Bi vô-lượng.
2. Từ vô-lượng.
Từ là mến thương và v́ mến thương mà gây tạo cái vui cho người. Từ vô-lượng là ḷng mến thương vô cùng rộng lớn, đối với toàn-thể chúng-sinh, và gây tạo cho chúng-sinh cái vui chân-thật.
Vui của thế-gian sở-dĩ gọi là vui giả tạm, v́ cái vui ấy không bền, cái vui ấy c̣n bị phiền-nào chi-phối: khi tham, sân, si, mạn được thỏa-măn th́ vui, nhưng có bao giờ những thứ dục-vọng ấy có thể thỏa-măn được hoàn-toàn và lâu bền đâu?
C̣n vui xuất-thế-gian là cái vui chân-thật, v́ nó lâu bền, thoát ra ngoài ṿng phiền-năo của tham, sân, si, mạn; nó không bị dục-vọng chi phối. Cái vui này không ồn ào, sôi-nổi, nhưng vĩnh-viễn nhẹ-nhàng, v́ là cái vui của cảnh-giới giải-thoát siêu phàm…
Muốn có được cái vui này, th́ trước tiên phải dứt cho hết các khổ do phiền-năo gây ra. Nếu không ngăn-chận được tham, sân, si hoành hành, th́ chỉ có thể có được một cái vui nhất thời giả dối.
Bởi thế, các vị Bồ-tát muốn ban vui cho chúng-sinh, th́ trước tiên phải có ḷng từ-bi vô-lượng như đă nói trên, để luôn luôn răn chắc chúng-sinh đừng gây tội, d́u-dắt chúng-sinh tránh xa những hố hầm nguy-hiểm.
Qua các giai-đoạn đầu tiên ấy rồi, các Ngài mới hướng-dẫn chúng-sinh đi lên con đường sáng để đến điạ-vị giải-thoát mà hưởng cái vui vĩnh-viễn. Nói một cách rơ-ràng hơn là ḷng Từ phải đi theo ḷng Bi: Bi để chỉ nguyên-nhân của đau-khổ và khuyên-bảo chúng-sinh đừng gây nhân khổ; Từ để chỉ rơ phương-pháp diệt khổ và được vui.
Tỷ-dụ khi Bồ-tát muốn cho chúng-sinh hưởng cảnh Niết-bàn, th́ trước hết các Ngài chỉ cho biết thế nào là khổ (khổ-đế) và đâu là nhơn của khổ (tập-đế), sau mới chỉ cho thấy cái vui Niết-bàn như thế nào (diệt-đế) và đưa ra phương-pháp để đoạn khổ (đạo-đế). Nếu chúng-sinh y theo lời dạy của các Ngài mà thi hành, th́ cái vui Niết-bàn sẽ xuất-hiện. Như thế, động-lực dạy cho chúng-sinh biết khổ-đế và tập-đế là Bi, c̣n động-lực dạy cho chúng-sinh biết diệt-đế và đạo-đế là Từ.
Nhưng nỗi khổ của chúng-sinh đă là vô-lượng, ḷng Bi đă là vô-lượng, th́ ḷng Từ cũng phải như thế. Muốn thành-tựu tâm Từ này, Bồ-tát phải dùng đủ phương-tiện để làm lợi-lạc cho chúng-sinh. Tựu trung, có hai điểm quan-trọng sau đây mà Bồ-tát không thể bỏ qua trong khi hóa-độ chúng-sinh là: Tùy cơ và tùy thời.
Tùy cơ.
- Nghĩa là quan-sát tŕnh-độ, căn-bản của chúng-sinh như thế nào rồi tùy theo đó mà dạy bảo. Tâm bịnh của chúng-sinh vô-lượng, nên thuốc pháp của Bồ-tát cũng vô-lượng. Nhưng chính v́ bệnh vô-lượng mà thuốc cũng vô-lượng, nên cho thuốc đứng với bệnh là một điều mà chỉ có các vị lương-y đại-tài như Hoa-Đà, Biển-Thước mới làm được.
Các vị Bồ-tát sở-dĩ hóa-độ được nhiều chúng-sinh là nhờ, ngoài trí huệ sáng-suốt, c̣n có một tâm Từ vô-lượng, không quản khó-khăn, không ngại gian-nguy, một ḷng kiên-nhẫn vô-biên như ḷng kiên-nhẫn của người mẹ đối với con, quyết tâm tác thành cho con nên người mới thôi. Nếu không có được trí-huệ, chí kiên-nhẫn và nhất là ḷng từ-bi vô-lượng như các vị Bồ-tát, th́ khó tránh khỏi cái nạn thối-chuyển v́ trần-sa-hoặc.
Dưới đây là một đoạn văn trong kinh Hoa-Nghiêm có thể chứng-minh một cách hùng-hồn là Từ vô-lượng của đức Phổ-Hiền:
“… Hằng thuận chúng-sinh là như thế nào? - Nghĩa là có bao nhiêu chúng-sinh ở cơi nước mười phương trong cả pháp-giới hư-không… tôi đều tùy-thuận mà chuyển mọi thứ thừa sự mọi cách cúng-dường, như kính cha mẹ, như phụng-sự sư-trưởng và A-la-hán, cho đến bực Như-Lai đều đồng không khác. Với kẻ bịnh khổ th́ làm lương-y cho họ, với kẻ lạc đường, chỉ lối thẳng cho họ, với kẻ trong đêm tối, làm cho họ được sáng lên và với kẻ nghèo cùng, khiến cho họ được gặp của… Bồ-tát làm lợi-ích b́nh-đẳng với tất cả chúng-sinh như thế là v́ Bồ-tát nhận thấy rằng tùy-thuận chúng-sinh tức là tùy-thuận cúng-dường chư Phật, nên tôn-trọng thừa-sự chúng-sinh, tức là tôn-trọng thừa-sự Như-Lai…”
Tùy thời.
- Tức là thích-ứng với thời-đại, với giai-đoạn mà hóa-độ chúng-sinh. Thời-gian xoay vần, cuộc thế biến-chuyển mỗi khi một khác. Thời-tiết có khi mưa, khi nắng, thay đổi theo bốn mùa, th́ ḷng người cũng có khi thích cái này khi ưa cái khác. Nếu phương-pháp hóa-độ không biến-chuyển, không thay-đổi để cho thích nghi với hoàn-cảnh, với giai-đoạn th́ phương-pháp dù hay-ho bao-nhiêu, cũng chẳng thu được kết-quả ǵ tốt-đẹp. Bồ-tát hiểu rơ như thế, nên khi chỉ dạy chúng-sinh cũng phải theo thời thế, biết khi nào là tượng-pháp, khi nào là mạt-pháp để cho giáo-pháp được thích hợp với căn-cơ.
Tóm lại, muốn hóa-độ chúng-sinh một cách có hiệu-quả th́ Bồ-tát bao giờ cũng không quên hai điều chính là tùy-cơ và tùy-thời. Kinh “Tâm-Địa Quán” cũng có dạy:
“Các đức Phật chuyển pháp-luân, vẫn tùy cơ mà nói pháp, bao-giờ cũng tránh bốn điều sai-lạc: một là nói không phải chỗ; hai là nói không phải thời; ba là nói không phải căn-cơ; bốn là nói không phải pháp”.
Bởi những lẽ trên nên Bồ-tát trong lúc hóa-độ, khi th́ hiện thân, khi th́ ẩn thân, lúc làm thuận hạnh, lúc lại nghịch hạnh, khi dùng oai dũng, lúc lại từ-ḥa. Công-hạnh của Bồ-tát sai khác nhiều đến vô-lượng, nhưng chỉ phát-sinh từ một ư duy-nhất là tạo cái vui chân-thật cho chúng-sinh.
Nên nhớ “tạo cái vui chân-thật” ở đây, không có nghĩa là tạo ra cảnh-giới thiên-đàng, hay cảnh-giới cực-lạc để cho những chúng-sinh thân-yêu của ḿnh vào hưởng, như người ta ban phép lạ, mà chỉ có nghĩa là tạo cho chúng-sinh cái mầm an vui chân-thật bằng cách thức-tỉnh, dắt-dẫn chúng-sinh tránh các điều dữ làm các việc lành một cách tích-cực mạnh-mẽ, cho đến khi cái mầm vui, nhờ hành-động lành ấy mà kết thành quả vui mới thôi.
Đấy, ḷng Từ vô-lượng như thế. Như trên đă nói Từ phải đi theo với Bi. Nếu chỉ có Bi không, th́ đại-nguyện của Bồ-tát chưa thành, v́ mới chỉ cứu khổ, chứ chưa ban vui. Chúng ta là Phật-tử, muốn tu hạnh Bồ-tát, phải luyện tập cho ḷng Từ mở rộng, mở rộng măi cho đến vô-lượng vô-biên.
3. Hỷ vô-lượng.
Hỷ là ǵ? - Nói cho đúng là tùy-hỷ, nghĩa là “vui theo”. “Vui theo” có nhiều cách:
- Vui theo ác nghiệp, như khi thấy một người sát sanh, uống rượu, trộm cướp… đáng lẽ ta nên khuyên-can mà lại không, c̣ng bằng ḷng theo họ đi vào con đường ác. Sự vui theo ở đây có nghĩa là khuyến-khích đồng-lơa với kẻ ác vậy.
- Vui theo những việc nhơn-từ phước thiện, như khi thấy người đem của ra bố-thí, lập nhà thương, ta tán-thành, giúp-đỡ vui theo với công việc của họ. Sự vui theo này là một bước tiến đi đến con đường thiện-nghiệp. Tuy thế, ta nên phân-biệt hai trường-hợp: Nếu ḷng ḿnh cùng muốn làm thiện, nên khi thấy người khác làm th́ ḿnh hoan-hỷ tán-thành, đó là trường-hợp tốt sẽ được nhiều phước-báo, c̣n nếu không v́ ḷng thiện, nhưng v́ thấy người làm thiện được người ta ca tụng, danh-tiếng vang-lừng mà ḿnh cùng hùa theo tán-thành, giúp-đỡ để được tiếng khen lây, th́ không khép chỉ gây thêm ngă-ái, ngă-mạn.
- Khác với những lối vui trên, là những lối vui tầm-thường của thế-gian, hàng Nhị-thừa chỉ vui theo cảnh-giới Niết-bàn tịch-tịnh. Thứ vui theo này, tuy không có tánh-cách trụy-lạc, ác-độc, nhưng theo chánh-giáo, th́ cũng c̣n hẹp-ḥi, thiếu ḷng Từ-bi rộng-răi và chưa phải đúng nghĩa “hỷ” vô-lượng tâm. Đức Phật c̣n quở đó là cái vui “khôi thân diệt trí” hay “thu tịch Niết-bàn”.
Chỉ có sự “vui theo” sau đây của Bồ-tát mới đúng với nghĩa tâm Hỷ vô-lượng:
Trong khi thật-hành phương-tiện Từ-bi để độ sinh và sau khi công-hạnh này được kết-quả, nhận thấy chúng-sinh hết khổ, hưởng vui, tâm của Bồ-tát tự-nhiên cũng vui theo. Trong Luận Đại-thừa Trang-nghiêm ngài Trần-Na Bồ-tát bảo rằng: “Sự vui này c̣n nhiều gấp bội sự vui của chúng-sinh được hưởng”. Bồ-tát c̣n xác-nhận rằng: “Nếu làm chúng-sinh được vui, tức là là cho tất cả chư Phật vui-mừng”. Đó là lời nói của đức Phổ-Hiền.
Nên nhớ cái “Hỷ” của Bồ-tát có những đặc-điểm sau đây:
- Chẳng những không làm cho chúng-sinh mê lầm thêm, mà c̣n giác-ngộ cái mê và được giải-thoát.
- Không c̣n bị cuộc trong ṿng vui tự-đắc làm tăng-trưởng ngă-mạn, chấp trước ở thế-gian, mà trái lại, làm cho chúng-sinh xuất-thế.
- Thoát ra khỏi phạm-vi tự-lợi mà phổ-biến và b́nh-đẳng đối với tất cả chúng-sinh. Tóm lại, sự vui ở đây bắt nguồn ở ḷng Từ-bi mà phát ra. Ḷng Từ-bi rộng lớn bao nhiêu th́ cái “hỷ” này cũng rộng lớn như thế.
Chúng ta là Phật-tử, tu hạnh Bồ-tát, chúng ta phải tập cho được cái vui trong sạch, giải-thoát của các vị Bồ-tát, chứ đừng quay cuồng theo cái vui nhiễm-ô, ích-kỷ, hẹp-ḥi của phàm-phu hay hàng Nhị-thừa.
4. Xả vô-lượng.
Xả là ǵ? - Xả là bỏ, là không chấp không kể.
Thói thường, khi chúng ta làm điều ǵ, nhất là khi được kết-quả tốt, th́ hay tự-hào, đắc-chí đôi khi ngạo-nghể khó chịu. Sự bất b́nh, căi vả xung-đột giữa bạn-bè thân-thuộc hay giữa nhóm này và nhóm khác cũng do tánh chấp trước, tự cho là quan-trọng ấy. Nguyên-nhân của tánh này là do sự chấp-ngă, chấp phá mà ra.
Phàm-phu th́ vừa thấy có ḿnh làm (chấp ngă) vừa thấy có công việc kết-quả ḿnh đạt được (chấp pháp) nên cứ bị trói buộc trong cái giới-hạn phân chia nhân ngă, bỉ thử và do đó, không bao giờ thoát được cảnh-giới phàm-phu.
C̣n hàng Nhị-thừa tuy đă xả được chấp ngă, nhưng chưa xả được chấp pháp. Sau khi nhờ tu tập, các Ngài thoát-ly được tam-giới, chứng được quả Hữu-dư-y Niết-bàn, các Ngài coi như đó là phần thưởng xứng-đáng của bao công-phu tu-tập và yên trí nơi cảnh-giới sở-đắc ấy. Do đó, hàng Nhị-thừa vẫn c̣n bị biến-dịch sanh-tử.
Chỉ có các vị Bồ-tát là những bậc chứng được pháp-không, nên đă ly khai quan-niệm pháp-chấp. Khi các Ngài ra công cứu khổ cho chúng-sinh, th́ đó là một sự cảm-ứng tự-nhiên, giữa các Ngài với chúng-sinh, các Ngài dùng trí hoàn-toàn vô phân-biệt để được b́nh-đẳng, phổ-biến theo đồng-thể đại-bi.
Chúng-sinh có hưởng được vui chăng, Bồ-tát không thấy ḿnh là kẻ ân-nhân chủ-động. Trái lại, các Ngài c̣n thấy chúng-sinh là ân-nhân của ḿnh trên bước đường lợi-tha, tiến đến công-hạnh viên-măn. Bởi thế, ḷng Từ, ḷng Bi của Bồ-tát thoát khỏi ṿng ái-kiến và trụ trước, tức là xả vậy. Đến như ḷng “Hỷ” cũng thế, Bồ-tát vui v́ ḷng Từ-bi, thấy chúng-sinh được vui chớ không phải lối vui tự-đắc, vui v́ thành-thật tán-thán công đức chung cùng của chư Phật, chư Bồ-tát và chúng-sinh, chứ không phải vui v́ đắm mến riêng tư. Cho nên tâm tùy-hỷ đây cũng hoàn-toàn giải-thoát, nghĩa là cũng thanh-tịnh trên tinh-thần “Xả”.
Như vậy, Xả là một tâm lượng quảng-đại cao-cả. Ở đó, không kiến lập một tướng nào. Kẻ gần, người xa đều b́nh-đẳng, kẻ trí, kẻ trí người ngu vẫn như nhau, ḿnh và người không khác; làm tất cả mà thấy như không làm ǵ cả; nói mà không thấy ḿnh có nói ǵ cả, chứng mà không thấy ḿnh có chứng và quả chứng được. Cho nên trong kinh Tứ-thập-nhị chương có chép: “Niệm mà không chấp nơi niệm mới là niệm, hành mà không chấp nơi hành mới là hành, nói mà không chấp nơi nói mới là nói, tu mà không chấp nơi tu mới là tu. Lư-hội nghĩa ấy là gần đạo, mê-mờ không rơ là xa đạo”.
Làm được như thế tức là Xả. Xả hết tất cả mới thật là Bồ-tát. Nếu c̣n chấp một tướng ǵ, dù nhỏ-nhặt bao nhiêu cũng chưa phải là Bồ-tát. Hăy nghe Phật dạy ông Tu-Bồ-Đề trong kinh Kim-cang: “Này ông Tu-Bồ-Đề, nếu có vị Bồ-tát c̣n tướng ngă, tướng nhơn, tướng chúng-sinh, tướng thọ giả, tức chẳng phải là Bồ-tát”.
Ư-nghĩa chữ Xả đă rơ-ràng. Bây giờ chúng ta chỉ c̣n cố-gắng tu-tập dần dần cho được cái tâm Xả ấy. Thành-tựu được cái Xả một cách hoàn-toàn, cái Xả vô-lượng, tức là chứng quả Bồ-đề.
III. SỰ ĐỐI-TRỊ CỦA BỐN MÓN TÂM VÔ-LƯỢNG
Bốn món tâm vô-lượng là bốn trạng-thái của Tâm Bồ-tát, nhưng đó cũng là bốn pháp tu của những Phật-tử tu hạnh Bồ-tát.
Trong mỗi con người đều có hai xu-hướng: xu-hướng thiện và xu-hướng ác. Hai xu-hướng này cứ xung-đột nhau luôn: hễ thiện thắng th́ ác lùi, hễ ác thắng th́ thiện lùi.
- Khi ḷng Giận hừng-hẩy, th́ tâm Bi bị lấn-át.
- Khi ḷng Sân bừng-dậy, th́ tâm Từ bị che khuất.
- Khi Ưu-năo dẫy đầy, th́ tâm Hỷ không phát-hiện.
- Khi ḷng Ái-dục c̣n nặng-nề, th́ tâm Xả không sanh.
Trái lại,
- Khi tâm Bi lớn mạnh, th́ ḷng Hận phải yếu ṃn.
- Khi tâm Từ lan rộng, th́ ḷng Sân phải lùi.
- Khi tâm Hỷ bừng lên, th́ ḷng Ưu-năo phải dẹp xuống.
- Khi tâm Xả phát-triển, th́ ḷng Ái-dục nhẹ đi.
Sự chiến-đấu với phiền-năo cũng như sự chiến-đấu với giặc cướp, phải tiếp-tục măi cho đến khi toàn thắng mới dừng nghỉ. Nếu chúng ta mới chiến-thắng vài ba trận đă vội thỏa-măn và dừng-nghỉ, th́ giặc cướp sẽ tái phát và hoành-hành trở lại.
Cũng thế, trong trận chiến-đấu của Từ, Bi, Hỷ, Xả chống Sân, Hận, Ưu, Dục chúng ta phải tiếp tục thi-hành cho đến khi toàn thắng, nghĩa là bành-trướng các đức Từ, Bi, Hỷ, Xả, cho đến vô cùng vô tận, để Sân, Hận, Ưu, Dục hoàn-toàn bị tiêu-diệt mới thôi. Một khi bóng tối đang c̣n, là v́ ánh sáng chưa mạnh, muốn bóng tối hoàn-toàn tiêu-tan, th́ ánh-sáng phải đủ sức chiếu soi cùng khắp. Khi Từ-bi, Hỷ-xả, đă trở thành vô-lượng th́ phiền-năo sẽ không c̣n và hành-giả đạt đến quả-vị Bồ-tát. Đó là ư-nghĩa “phiền-năo tức Bồ-đề” mà ngài Bồ-tát Trần-Na đă dạy trong Luận Đại-thừa Trang-nghiêm.
C. KẾT-LUẬN:
Chúng ta thường nghe quen tai và nói quen miệng bốn tiếng “từ-bi, hỷ-xả”. Nhưng chính v́ “quen” quá mà chúng ta không để ư phân-tách ư-nghĩa sâu-xa của nó. Bốn đức-tính ấy có một sự tương-quan mật-thiết và bổ-túc cho nhau, thiếu một không được:
- V́ thấy chúng-sinh vô cùng khổ-sở, nên thương-xót chúng-sinh. V́ thương-xót chúng-sinh nên ra tay cứu chúng-sinh khỏi khổ (Bi). Cứu chúng-sinh khỏi khổ cũng chưa phải làm xong nhiệm-vụ của t́nh thương, nên cần phải tiếp-tục làm cho chúng-sinh được vui (Từ). Khi chúng-sinh hết khổ được vui, ḿnh mới vui được (Hỷ). Nhưng nếu cái vui này mà c̣n vướng ngă-mạn, tự-đắc v́ tự cho ḿnh đă thành-tựu những công-hạnh lớn-lao, th́ cái vui ấy trở thành ái-dục, dơ-bẩn nặng-nề, kéo hành-giả xuống hàng phàm-phu. Vậy cái vui ấy cần phải là một thứ vui trong sạch, hoàn-toàn xa-ĺa các thứ chấp-trước như nhân, ngă, bỉ, thử, chúng-sinh, Bồ-tát…(Xả).
Đó là về phần phẩm, c̣n nói về phần lượng, th́ bốn đức-tánh này cần phải rộng lớn vô cùng, hay nói theo danh-từ thường dùng, là phải vô-lượng. Có vô-lượng mới đủ sức cứu-độ chúng-sinh cũng nhiều vô-lượng. Có vô-lượng mới lấn át tất cả những phiền-năo và không cho chúng có đất sống để tái phát và nhiễu loạn.
Đó là hành-tướng và ư-nghĩa của bốn món Tâm vô-lượng, hay của bốn đức: Đại-từ, Đại-bi, Đại-hỷ, Đại-xả, mà chúng ta thường tán-thán mỗi khi niệm các danh-hiệu Bồ-tát hay Phật.
Phải công-nhận rằng có được bốn món Tâm vô-lượng không phải là dễ, mặc dù bốn đức ấy đă nằm sẵn trong bản-tánh thanh-tịnh của chúng-sinh. Nhưng cũng đừng thấy khó mà vội chùn chân, lùi bước. Có công việc ǵ được thành-công lớn-lao, rực-rỡ mà dễ-dàng đâu ?
Yếu-tố quan-trọng giúp cho sự thành-công là sự quyết tâm và ḷng kiên-nhẫn. Người tu-hành cũng như kẻ trèo núi. Đừng thấy núi cao mà nản chí, sờn ḷng. Trước tiên phải lập chí quyết trèo lên cho đến chóp núi, rồi sau đó cứ tuần-tự kiên-nhẫn bước từng bước một, đừng hấp-tấp cũng đừng trễ-nải th́ một ngày kia thế nào cũng đặt chân lên được chóp núi cao.
Người tu-hành cũng vậy, hăy phát bốn lời thệ-nguyện lớn, rồi cứ tuần-tự, kiên-nhẫn mà tu tập theo những pháp-môn Phật đă chế cho đến khi thành-tựu mới thôi.
Cầu mong quí vị Phật-tử đều phát tâm dơng-mănh tu bốn món Tâm vô-lượng.
__________________
Ḥn ngọc Viễn Đông
|
Diễn đàn bị khoá)
Chủ đề: BỐN MÓN TÂM VÔ-LƯỢNG
