Msg 1 of 1: Đã gửi: 21 August 2010 lúc 1:46am | Đã lưu IP

Chúng ta thường gặp lỗi khi tư duy như thế nào?
Bùi Quang Minh, Giám đốc Công ty cổ phần Doanh nhân 360	06:12' AM - Thứ sáu, 05/11/2004
Thông tin liên quan: Phương pháp định nghĩa - Phát triển tư duy 24/12/2009 Phương pháp định nghĩa - Phát triển tư duy 24/12/2009 02:40' PM Trong trải nghiệm công việc của mình, tôi rút ra ý nghĩa to lớn của việc bắt đầu cũng như duy trì, quán xuyến được các định nghĩa. Hơn nữa nếu theo cách định nghĩa tôi chia sẻ dưới đây thì các định nghĩa rất nhiều khi được hình thành một cách dường như tự nhiên, dễ tham gia của những đối tượng khác cùng thảo luận hay trao đổi trong môi trường học tập, nghị sự, hội thảo…giúp tất cả các bên đi đến tiếp cận đúng và phong phú về một SVHT nào đó được đề cập. Cẩm nang tư duy 02/02/2009 Cẩm nang tư duy 02/02/2009 10:54' PM Để rộng đường hơn nữa cho sự chia sẻ và kích thích mỗi chúng ta tư duy theo cách của mình tôi thấy cần đưa đến Bạn đọc 3 slides dưới đây – Tôi đã giành một thời gian rất dài để chiêm nghiệm, đúc kết làm cẩm nang hướng dẫn Tư duy của chính mình… Những cạm bẫy tư duy 06/08/2008 Những cạm bẫy tư duy 06/08/2008 05:06' PM Chúng ta thường vắt kiệt sức mình vào việc theo đuổi những phiền toái không mang lại giá trị gì cho mình, bất kể chúng có thể gây ra vấn đề gì. Những phiền toái vô ích này chính là những chiếc bẫy tư duy. Chúng hoàn toàn gây mệt mỏi và lãng phí thời gian... Những biểu hiện của sự Ngu Ngốc 30/05/2008 Những biểu hiện của sự Ngu Ngốc 30/05/2008 02:27' PM Khái niệm ngu ngốc, đần độn có thể hiểu là sự ngược lại của khái niệm sáng dạ hoặc nhanh trí (cả hai đần và sáng dạ đều mang tính bẩm sinh). Từ Ngu Ngốc thường được hiểu là một cái gì đó có tính chất tiêu cực... Kỹ năng suy nghĩ 28/04/2007 Kỹ năng suy nghĩ 28/04/2007 05:07' PM Tại sao lại cân phải tuyển một người tốt nghiệp Đại học thay vì PTTH...? Nhà tuyển dụng muốn tuyển một người tốt nghiệp Đại học là vì họ muốn có những người có khả năng "suy nghĩ". Họ cần những người có thể học mọi thứ nhanh, biết cách xác định và giải quyết các vấn đề đưa ra những ý kiến từ những thông tin lộn xộn, và đưa ra những kết luận đúng đắn, và suy nghĩ sáng tạo... Giá của tri thức 23/02/2007 Giá của tri thức 23/02/2007 10:39' AM “Tri thức, bao gồm cả tri thức về phát triển là hàng hóa công cộng toàn cầu” (J.Stiglitz), nhưng các quốc gia giàu có đang sử dụng quyền sở hữu trí tuệ để ngăn cản sự truyền bá tri thức cho sự phát triển chung cứu thế giới. Nếu tri thức sớm được công nhận là hàng hoá công cộng toàn chữ sẽ đáp ứng yêu cầu của một nền kinh tế tri thức toàn cầu hoá. Cái trừu tượng và cái cụ thể trong nhận thức 27/12/2006 Cái trừu tượng và cái cụ thể trong nhận thức 27/12/2006 08:02' PM Trong nhận thức, cái trừu tượng và cái cụ thể luôn có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Chúng tạo thành một quan hệ xác định, trong đó cái trừu tượng là hình tái tồn tại phiến diện của cái cụ thể, còn cái cụ thể lại là cái toàn vẹn hơn, đa dạng hơn cái trừu tượng. Cái trừu tượng gián đơn hơn, cô đọng hơn cái cụ thể. Còn cái cụ thể phong phú hơn, phức tạp hơn... Ph.Ăngghen bàn về những điều kiện hình thành tư duy lý luận 14/12/2006 Ph.Ăngghen bàn về những điều kiện hình thành tư duy lý luận 14/12/2006 05:41' PM Một dân tộc muốn đứng vững trên đỉnh cao của khoa học thì không thể không có tư duy lý luận. Ph.Ăngghen đã viết như vậy về vai trò của tư duy lý luận. Song, theo Ph.Ăngghen, ở bất cứ thời đại nào, dân tộc nào cũng như con người nào, tư duy lý luận cũng chỉ là năng lực bầm sinh, "đặc tính bẩm sinh". Muốn để cho "đặc tính bẩm sinh" ấy chuyển thành tư duy lý luận thực sự, cần phải có những điều kiện đảm bảo cho nó... Góp phần tìm hiểu các khái niệm sự vật và thuộc tính 14/11/2006 Góp phần tìm hiểu các khái niệm sự vật và thuộc tính 14/11/2006 08:53' AM Trong hệ thống các khái niệm của phép biện chứng duy vật, mỗi khái niệm có một vị trí xác định. Nếu các khái niệm của khoa học này được sắp xếp theo thứ tự từ rộng đến hẹp, thì vị trí đầu tiên là khái niệm vật chất và kế tiếp theo sẽ là hai khái niệm sự vật và thuộc tính: bởi vì trong hiện thực khách quan không có cái gì khác ngoài các sự vật và các thuộc tính (tính quy định) của chúng... Khái niệm với tính cách một vấn đề triết học 20/09/2006 Khái niệm với tính cách một vấn đề triết học 20/09/2006 07:59' AM Khái niệm là một trong số những thuật ngư được sử dụng rộng rãi trong sách báo khoa học. Chúng ta cần phải biết "Khái niệm là gì?”. Câu hỏi, Khái niệm là gì? trước hết là câu hỏi của triết học. Vấn đề triết học này tuy đã được đặt ra và phân tích trong các sách giáo khoa về logic học, lý luận nhận thức, phép biện chứng, nhưng hiện nay vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau.... Sự hình thành tư duy và một số đặc trưng của nó 23/08/2006 Sự hình thành tư duy và một số đặc trưng của nó 23/08/2006 06:10' PM Tư duy con người luôn là một trong những vấn đề lớn của triết học. Nhưng tư duy là gì thì cho đến nay, vẫn còn có nhiều cách hiểu khác nhau. Trong bài viết này, trên lập trường của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chúng tôi muốn góp thêm một ý kiến nhằm làm rõ sự hình thành tư duy và một số đặc trưng của nó... Sự thật về thuật phong thủy? 07/01/2007 Sự thật về thuật phong thủy? 07/01/2007 06:33' PM Khổ lắm, nói mãi, nhàm tai... nhưng có vẻ như chẳng mấy ai biết rõ cái bí mật này, mà có biết vẫn... dị đoan mới lạ! Rõ ràng là quan điểm gió - nước của người xưa nặng về mê tín dị đoan, xây dựng theo trí tưởng tượng để tự an ủi về những hiện tượng thiên nhiên khắc nghiệt và tai hại mà tri thức thời ấy không thể giải thích nổi... Vấn đề phương pháp trong triết học Arixtốt 08/07/2006 Vấn đề phương pháp trong triết học Arixtốt 08/07/2006 06:20' PM Khi bàn tới vấn đề phương pháp trong triết học Arixtốt, chúng ta không thể bỏ qua các tác phẩm về logic học của ông. Các nhà nghiên cứu lịch sử triết học đã xếp chúng vào vị trí số một trong số 8 loại tác phẩm của Arixtốt còn lưu lại đến ngày nay. Vào thời mình, Arixtốt chưa coi logic học là một bộ môn khoa học độc lập. Đối với ông, nó chỉ là công cụ của các khoa học... Phép biện chứng duy vật với việc khắc phục những sai lầm trong tư duy ở ta 05/07/2006 Phép biện chứng duy vật với việc khắc phục những sai lầm trong tư duy ở ta 05/07/2006 09:07' PM Với bản chất khoa học cách mạng và phê phán, phép biện chứng duy vật, như Mác và Engen đã khẳng định: "không chịu khuất phục trước một cái gì cả”. Phép biện chứng duy vật không chỉ đối lập với phép biện chứng duy tâm, mà nó còn là phương tiện chủ yếu để khắc phục, ngăn ngừa các khuynh hướng tư duy dẫn đến nhận thức sai lầm các quy luật khách quan chi phối sự biến đổi của đời sống xã hội... Tính phức tạp trong việc sử dụng các thuật ngữ triết học 30/06/2006 Tính phức tạp trong việc sử dụng các thuật ngữ triết học 30/06/2006 10:20' PM Như ta đã biết, khi trình bày ý nghĩ và tư tưởng của mình, mỗi người đều buộc phải sử dụng các thuật ngữ hay tín hiệu, ký hiệu nào đó. Thuật ngữ nào cũng có nghĩa xác định. Vấn đề là ở chỗ, giữa thuật ngữ và nghĩa của nó bao giờ cũng có quan hệ phức tạp. Tình hình phức tạp đó có ở mọi lĩnh vực của nhận thức: triết học, các khoa học khác, các loại hình nghệ thuật, văn hoá… xem tất cả... Lôgic học với tư cách là khoa học về tư duy coi nhiệm vụ nghiên cứu chính là làm sáng tỏ những điều kiện đạt tới tri thức chân thực, phân tích kết cấu của quá trình tư duy, vạch ra thao tác lôgic của tư duy và phương pháp luận nhận thức chuẩn xác. Lôgic học tiến hành xem xét, đánh giá kinh nghiệm suy nghĩ thông thường , phát hiện những bản chất sâu sắc hơn và chỉ đạo, hướng dẫn cho việc tư duy đúng đắn hơn. Dù biết hay không biết về lôgic học thì việc suy nghĩ của con người cũng đều phụ thuộc vào các quy luật lôgic và các hình thức tư duy. Và như vậy, lôgic học chiếu rọi vào kinh nghiệm tư duy của mỗi người giúp cho con người tư duy chủ động và tự giác hơn, thể hiện tính chính xác, tính đúng đắn, nâng cao hiệu quả và tính thuyết phục của các tư tưởng. Quan trọng hơn, việc nghiên cứu lôgic học giúp chúng ta phát hiện ra những sai lầm lôgic của chúng ta và những người khác, cũng như để tránh khỏi sai lầm lôgic do vô tình hay hữu ý phạm phải. Hình thức cơ bản của tư duy trong quá trình nhận thức là suy luận. Nó xuất phát từ những phán đoán đã biết để rút ra những phán đoán mới. Cá nhân tôi qua quan sát tư tưởng của nhiều người thông qua các tài liệu, sách báo, hay sinh hoạt đời sống, công tác... đã gặp và ghi nhận được rất nhiều loại lỗi suy luận. Bên cạnh những lỗi về tính chân thực gắn với quan sát thực tế, kiến thức của nhiều ngành, lĩnh vực tri thức khác nhau, còn có một số lượng đáng kể các lỗi liên quan cả đến những thao tác suy luận. Những lỗi này sẽ gây ra những kết luận sai ở bất kỳ ai. Lỗi suy luận thậm chí có thể ở cả trường hợp kết quả cuối cùng là đúng. Trong phạm vi bài viết này, tôi phân loại lỗi suy luận căn cứ vào sự vi phạm các nguyên lý và quy luật logic, gồm: 8 loại lỗi vi phạm quy luật lôgíc hình thức và 6 lỗi vi phạm quy luật lôgíc biện chứng. Việc phát hiện, mô tả rõ những lỗi thường gặp này sẽ giúp chúng ta sửa chữa cách suy nghĩ hàng ngày, nâng cao hiệu quả hoạt động nhận thức và thực tiễn của mình. I. Lôgic học Lôgíc học là ngành khoa học nghiên cứu về tư duy với tư cách là một quá trình nhận thức. Đây chính là sự tự ý thức về hoạt động tư duy. Tư duy với tư cách là một sự vật, hiện tượng đặc thù cũng có quá trình vận động và phát triển của mình. Trong quá trình ấy, bản thân tư duy cũng là sự thống nhất của hai trạng thái động và tĩnh. Việc nghiên cứu tư duy cũng phải được xem xét với cả trạng thái tĩnh và trạng thái động của nó. Trạng thái tĩnh là đối tượng nghiên cứu của lôgic hình thức, còn trạng thái động là đối tượng nghiên cứu của lôgíc biện chứng. Ví dụ, các loại hình tư duy cổ đại, cổ điển – như những sự vật đồng nhất trừu tượng là đối tượng của lôgic hình thức, ngược lại sự vận động của tư duy từ loại hình cổ đại lên loại hình cổ điển là đối tượng của lôgic học biện chứng. Cũng tương tự như vậy, các hình thức của tư duy như khái niệm, phán đoán, suy lý... cũng nằm trong sự thống nhất của trạng thái động và trạng thái tĩnh. Với mỗi hình thức này, lôgic hình thức và lôgíc biện chứng cũng có những nhiệm vụ khác nhau. Lôgic hình thức nghiên cứu chúng trong trạng thái tĩnh (Ví dụ, vạch ra các thuộc tính, dấu hiệu được phản ánh tại một thời điểm cố định, trong một quan hệ nhất định). Trái lại, lôgic biện chứng nghiên cứu trạng thái động của chúng (ví dụ, sự vận động, phát triển của khái niệm; sự vận động, phát triển của các thuộc tính, dấu hiệu trong các khái niệm). Lôgic học tập trung làm rõ tính chân thực của tư tưởng, nó thống nhất giữa 2 bộ phận: lôgic học hình thức và lôgic học biện chứng. Những lý luận là hình thức của lôgic hình thức có cơ sở của thực tế khách quan là sự đứng im tương đối và ranh giới xác định của các sự vật. Khi con người nhận thức ở trong trạng thái ổn định, không quan tâm đến mối liên hệ giữa các sự vật thì môn lôgic hình thức với phạm trù cố định là cần thiết và có hiệu quả, nhưng nếu tuyệt đối hoá vai trò của lôgíc hình thức thì sẽ dẫn đến sai lầm. Lôgic biện chứng vượt ra ngoài phạm vi của lôgic hình thức, nó không chỉ phản ánh sự khác nhau giữa sự vật mà còn phải ánh mối liên hệ giữa chúng, không chỉ phản ánh trong trạng thái yên tĩnh của sự vật mà còn phản ánh quá trình vận động của sự vật. Con người nhận thức các trạng thái vận động, quan tâm đến mối liên hệ giữa các sự vật thì môn lôgic biện chứng với phạm trù biến động sẽ là cần thiết và có hiệu quả. Lôgic hình thức và lôgic biện chứng bổ sung cho nhau. Trong quá trình nhận thức không thể vi phạm những quy luật của lôgic hình thức, dẫn đến những mâu thuẫn làm cho tư duy rối loạn. Mẫu thuẫn lôgic ở đây là do sai lầm chủ quan của con người trong quá trình nhận thức, không phải là mẫu thuẫn trong hiện thực khách quan. Để nhận thức được mâu thuẫn trong hiện thực, trước hết phải theo những quy luật của lôgic hình thức, loại trừ mâu thuẫn lôgic, trên cơ sở đó vận dụng phương pháp tư duy biện chứng mới có thể nhận ra thức được biện chứng khách quan, phát hiện ra mâu thuẫn của bản thân sự vật. Ta gọi những quy luật cơ bản là những tính chất chung, đúng đắn có hiệu lực và làm cơ sở cho mọi quá trình tư duy có lôgíc. Bảng sau so sánh hệ thống nguyên lý và quy luật cơ bản của 2 học thuyết lôgíc hình thức và biện chứng. Tiếp theo chúng ta khảo sát các nguyên lý và quy luật lôgic cụ thể. II. Những quy luật của lôgíc hình thức cổ điển 1. Quy luật đồng nhất. Mỗi tư tưởng (để phản ánh về đối tượng ở phẩm chất xác định) phải đồng nhất với chính nó. A là A. Quy luật đồng nhất đảm bảo cho tư duy có được tính xác định. Tính xác định của khái niệm phản ánh tính xác định của sự vật mà khái niệm đó phản ánh. Chừng nào sự vật vẫn còn là nó, chưa biến thành cái khác thì nội hàm của khái niệm về sự vật đó phải được giữ nguyên, phải được đồng nhất. 2. Quy luật phi mâu thuẫn. Một tư tưởng (đã được định hình) không được đồng thời mang 2 giá trị lôgíc trái ngược nhau. Điều này đảm bảo cho tư duy có tính nhất quán. 3. Quy luật loại trừ cái thứ 3 - luật bài trung. Một tư tưởng phải mang giá trị lôgíc xác định, hoặc chân thực, hoặc giả dối không có khả năng thứ 3. 4. Quy luật lý do đầy đủ. Bất kỳ một phán đoán nào muốn được thừa nhận là chân thực thì phải có đầy đủ những luận điểm chân thực khác làm căn cứ/lý do để xác minh. Các phương pháp lôgíc giúp chúng ta tư duy đúng lôgíc và khám phá bản chất, quy luật, phổ biến của sự vật tồn tại. Ngoài ra, tính thực tiễn cũng đóng vai trò quan trọng không kém đối với việc kiểm tra, đánh giá chân lý của tri thức con người. III. Những quy luật của lôgíc biện chứng. 1. Nguyên lý về mối liên hệ phổ biến: Mọi sự vật, hiện tượng đều tồn tại trong những mối liên hệ, tác động lẫn nhau. 2. Nguyên lý về sự phát triển: Mọi sự vật hiện tượng trong thế giới đều tồn tại trong sự vận động, biến đổi và phát triển. Quy luật 1: Chuyển hoá lượng - chất. Sự biến đổi về lượng dẫn đến sự biến đổi về chất và ngược lại. Quy luật giải thích cách thức của sự phát triển. Quy luật 2: Thống nhất và đấu tranh của các mặt đối lập. Mọi sự vật, hiện tượng đều chứa đựng những mâu thuẫn nghĩa là chứa những mặt đối lập. Những mặt đối lập này vừa thống nhất với nhau vừa đấu tranh với nhau. Quy luật giải thích nguyên nhân của sự phát triển. Quy luật 3: phủ định của phủ định. Quá trình phát triển sự vật, hiện tượng là quá trình phủ định của phủ định, phủ định để tạo điều kiện, tiền đề cho sự phát triển. Quy luật giải thích tính chu kỳ, quá trình của sự phát triển, đổi mới.

IV. Các loại lỗi lôgic

a) 8 lỗi lôgíc hình thức

1. Lỗi "Mãi mãi không thay đổi". Ta suy nghĩ về sự vật hay hiện tượng mãi giống như nó đang ở điều kiện hiện tại hoặc là mãi có một tính chất, thuộc tính cố định nào đó.

2. Lỗi "Nhìn nhận một quá trình lâu dài như một sự kiện nhất định". Ta suy nghĩ về các đối tượng dựa trên một vài sự kiện, hiện tượng liên quan chứ không phải là trong suốt cả quá trình.

3. Lỗi "Giải quyết bằng cách định nghĩa lại". Một dạng của suy nghĩ đánh tráo khái niệm nghĩa là thay đổi nội dung khái niệm trong khi giữ nguyên tên gọi.

4. Lỗi "Phân tích tính độc lập". Sự việc, sự vật ta chọn được tách khỏi tồn tại, phân tách hoàn toàn một bộ phận khỏi tương tác/quan hệ với môi trường, độc lập trong khi sự thực mỗi thứ đều phụ thuộc lẫn nhau, có quan hệ với những cái khác.

5. Lỗi "Cô lập vấn đề": lưu tâm tới vấn đề như một sự việc riêng rẽ, rời rạc trong ngữ cảnh rộng của nó.

6. Lỗi "Kết quả duy nhất": Một kết quả chỉ tạo ra từ 1 nguyên nhân tương ứng.

7. Lỗi "Loại trừ phương án khả thi": hướng đến giới hạn cách chúng ta nghĩ và lựa chọn. Thực tế cho thấy nhiều khi chúng ta lựa chọn trong hơn 2 phương án.

8. Lỗi "Nguyên nhân đúng đắn": nghĩ rằng đó là lý do đầy đủ cho sự kiện Khách quan <> Chủ quan. Thoả mãn sớm: phụ thuộc vào những mong muốn, mục tiêu, thái độ, tình cảm, chưa đủ những cứ liệu thực tiễn vững chắc.

Đa số các lỗi đều bắt nguồn từ thiếu sót là coi mọi khái niệm, đối tượng, người, sự vật... là không biến đổi, không có liên hệ gì với nhau.

Giải thích cụ thể

Lỗi 1: "Mãi mãi là không thay đổi "

b) 6 lỗi lôgíc biện chứng

Thật dễ hiểu, mọi suy luận đúng đắn đến đâu mà thiếu căn cứ vào thực tế là đều ổn và càng dẫn đến đi trệch thực tế ngày một nhiều. Điều này còn đúng cả khi quan sát thực tế không khách quan, tiếp nhận phán đoán chưa có cơ sở của người khác qua truyền thông như một dạng trung gian của thực tế. Loại lỗi tư duy này được các nhà quảng cáo, tuyên truyền ở rất nhiều nước vận dụng.

Bên cạnh lôgíc hình thức, lôgíc biện chứng cần cho chúng ta để áp dụng nó chính xác và chấp nhận những hạn chế của nó. Cảnh quan suy nghĩ biện chứng cũng có thể làm cho chúng ta mắc những lỗi tiềm tàng. Nó chứa đựng những phép ẩn dụ mạnh dẫn dắt tư duy của ta gần như loại trừ đi những khả năng khác.

1. Lỗi: Coi càng nhiều lượng là càng tốt.
Lỗi này giả thiết rằng bất cứ việc gì cũng có thể giải quyết được nếu được sử dụng thật nhiều tài nguyên hơn.

2. Lỗi: Vũ lực có thể được chọn.
Chúng ta tin chắc rằng để giải quyết tình trạng mâu thuẫn trong một thời gian ngắn bắt buộc phải dùng đến vũ lực.

3. Lỗi: Những thay đổi hiệu quả tạo nên bằng những mâu thuẫn.
Ý tưởng của ta là mâu thuẫn có thể tạo nên những thay đổi và mẫu thuẫn sẽ giúp sinh ra những kết quả có lợi.

4. Lỗi: Đối kháng là tất yếu.
Ta giả thuyết rằng có xung đột, đối kháng tất yếu giữa sự vật-sự vật, người-người, cơ quan, tổ chức, nhóm, cộng đồng, dân tộc...

5. Lỗi: Không có một giới hạn nào.
Tài nguyên và nguồn lực... vô hạn định cho sự hoạt động, phát triển.

6. Lỗi: Kẻ thắng cuộc.
Ý tưởng là luôn có một kẻ thắng và kẻ khác thua cuộc.

Những lỗi này thường xuất hiện do sự công nhận vô ý thức, thiếu nghiên cứu những cảnh quan ẩn trong những nguyên lý tiền đề của lôgíc biện chứng. Đó là:

- Thiếu những ranh giới hay mức độ giới hạn. Thời gian, tài nguyên, mức độ của nguồn lực cho hoạt động là vô hạn đối với người tư duy biện chứng.
- Sự có mặt mâu thuẫn: nhà tư duy biện chứng giả thiết mâu thuẫn là cần thiết để sản sinh ra những thay đổi.

Lỗi 1: Trong bất kỳ tình huống nào, tài nguyên, nguồn lực càng lớn thì càng có lợi.

Ví dụ như ở mức doanh nghiệp, giải thích nguyên nhân chậm, kém phát triển của doanh nghiệp là do thiếu vốn, ở mức quốc gia các siêu cường chạy đua vũ trang và coi vũ khí càng nhiều thì càng có lợi, đảm bảo được sự an toàn cho quốc gia.

Lỗi 2: Dùng vũ lực có thể thúc đẩy sự phát triển.

Sử dụng sức mạnh để chiến thắng các trở ngại, thay đổi tình trạng của những người khác hoặc tự mình. Bằng cách nào đó gây những ảnh hưởng hoặc bắt buộc những người khác, dùng vũ lực chiến thắng nếu người khác phản ứng lại. Ví dụ, đó là dạng quan hệ đối ngoại "Cây gậy-củ cà rốt" trên trường quốc tế. Hệ quả cho thấy là những kết quả bất ngờ, tàn khốc, khó dự báo. Hiệu ứng quân sự, chính trị, kinh tế thê thảm.

Vũ lực không phải không bao giờ được sử dụng nhưng cũng không phải luôn là giải pháp duy nhất.

Lỗi 3: Mâu thuẫn thay đổi mọi cái theo cách hiệu quả.

Nếu cho rằng nguồn gốc mọi trạng thái, thời điểm đều chứa đựng những mâu thuẫn và chính mâu thuẫn điều khiển, sản sinh nên những thay đổi thì những gì cần làm là bằng mọi cách khuấy động lên mâu thuẫn. Đó là cơ sở lý luận của khủng bố: xúi giục nên những mâu thuẫn để giải quyết những hận thù tinh thần.

Văn học dân gian khuyên chúng ta "Mâu thuẫn làm trong sạch không khí". Chính mâu thuẫn trở thành trung tâm của sự tranh giành, đấu đá quyền lực. Thái độ, chính sách đối với kinh tế tư nhân trước kia... không đàn áp để các nguồn lực phát triển cũng là sự bảo trì, duy trì mâu thuẫn.(??)

Lỗi 4: Mâu thuẫn là tất yếu.

Kể cả có giải quyết được mâu thuẫn hay không thì mâu thuẫn vẫn luôn luôn tồn tại và tiếp tục vận động. Nhiều học thuyết cho rằng giữa những dân tộc luôn có xung đột vì mối quan tâm, lợi ích, tư tưởng mỗi nơi mỗi khác. Từ đó làm cơ sở chứng minh sự tương tác giữa các nền văn minh là sự đương đầu, đối chọi và xung đột. Kết quả của mâu thuẫn là những hình ảnh xuyên suốt lịch sử: Chúa trời-quỷ xa tăng, tội lỗi-hạnh phúc, chính nghĩa-phi nghĩa...

Lỗi 5: Không có một giới hạn nào.

"Luôn luôn có ngày mai" - sự biến đổi vô hạn định ngụ ý luôn có thời gian để giải quyết các vấn đề. Giả thuyết về việc không ngừng tăng cường lực lượng và can thiệp là có thể thực hiện được mọi mưu đồ như trường hợp Mỹ can thiệp vào Nam Việt Nam, các khái niệm như Dự trữ năng lượng, Quỹ an ninh xã hội....

Kết hợp với lôgíc hình thức, lỗi này có thể trở thành: phân loại vô hạn, không xác định và sắp đặt hợp lý trong thời hạn chấp nhận.

Lỗi 6: Kẻ thắng, người thua.
Bắt nguồn từ mỗi quá trình trong cuộc sống là sự xung đột hoặc giải quyết mâu thuẫn.
Những cái người này thu được thì kẻ khác sẽ bị mất đi. Thay cho lập luận tổng =Zero như vậy, giải pháp khôn ngoan cho vấn đề chung là mọi bên đạt được những chiến thắng và thoả mãn.

VI. Kết luận

Chúng ta thường chọn cách lập luận tiện nhất, dễ nhất với mình mà đôi khi không nghĩ kỹ để cách lập luận sao cho đúng, đặc biệt trong vận dụng các quy luật của lôgíc hình thức và lôgíc biện chứng. Vì vậy, bài viết này như một thức tỉnh của cá nhân tôi về thực tế suy luận của bản thân và cũng là báo động chung cho tất cả mọi người tránh sa vào những lỗi đã nêu rất dễ mắc phải.

Mong muốn của tôi là chúng ta hạn chế được các lỗi suy luận bằng cách tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm suy luận của mình để cùng có chung cách suy luận tốt và đúng đắn. Ít lỗi trong suy nghĩ và lập luận sẽ giúp tôi và các bạn mau chóng thành công!

Một vài ghi chú:

Trong quá trình viết bài viết này, tôi nhận ra còn một vài dạng lỗi lôgic biện chứng khác và tôi đang suy ngẫm thêm và hoàn thiện tiếp bài viết trong thời gian tới.

1. Sự chuyển hoá từ sự vật này sang sự vật khác qua những khâu trung gian mà các yếu tố cũ mới đan xen, chuyển hoá dẫn lẫn nhau. Khoa học đã tìm thấy những loài là khâu trung gian giữa động vật có xương sống và động vật không có xương sống. giữa loài cá và lưỡng thể...

Bỏ qua giai đoạn chuyển dần về lượng qua khâu trung gian là vi phạm quy luật khách quan của sự phát triển. Khâu trung gian là tất yếu trong quá trình nhảy vọt về chất. Nhảy vọt là kết thúc một gai đoạn biến đổi về lượng, là sự gián đoạn trong quá trình vận động liên tục của sự vật, nhưng không cắt đứt mối liên hệ tự nhiên giữa sự vật cũ và sự vật mới. Cho nên nhảy vọt bao giờ cũng gắn liên với những khâu trung gian. Nhảy vọt là quá trình tất yếu để chuyển hoá chất cũ thành chất mới trên cơ sở đã tích luỹ đủ lượng, còn khâu trung gian lại là trạng thái tồn tại của sự vật đang trong quá trình nhảy vọt.

2. Đặc điểm của quá trình giải quyết mâu thuẫn giữa các mặt đối lập khi nó đã trở nên chín muồi là ở sự chuyển hoá từ mặt đối lập này thành mặt đối lập kia . Để thực hiện được sự chuyển hoá, các mặt đối lập không thể tồn tại tách rời nhau, mà phải “dung hợp” với nhau trong những hình thức nhất định. Khâu trung gian được coi là những thực thể mang mâu thuẫn, trong đó sự dung hợp của các mặt đối lập là những tiền đề, những điều kiện khách quan để chúng đấu tranh và chuyển hoá lẫn nhau.

Quan điểm sai lầm là không thấy được tác động qua lại giữa các mặt, khuynh hướng mâu thuẫn, vừa bao hàm sự hài hoà lẫn xung đột, cả sự đấu tranh lẫn sự hợp tác. Do vậy, trong khi tiến hành giải quyết mâu thuẫn tìm cách can thiệp tiêu cực, vứt bỏ giản đơn một trong các mặt đối lập của mẫu thuẫn, trong khi lại xem mặt kia như một chỉnh thể “phi” mâu thuẫn. Việc tự đề ra cho mình vấn đề tự loại bỏ mặt xấu, người ta đã “chặn đứng’ sự vận động biện chứng rồi. Sự phủ định không đơn giản là sự xoá bỏ giản đơn cái này để có ngay cái khác mà bao gồm sự liên hệ, chuyển hoá lẫn nhau giữa cái cũ và cái mới trên cơ sở chuyển hoá dẫn về lượng và thông qua cái trung gian.

3. Trong lôgic hình thức không nhìn thấy mối quan hệ chi phối lẫn nhau, tách bạch rạch ròi nguyên nhân quả mà không tính tới kết quả lại có thể tác động trở lại nguyên nhân làm cho không thể phân định rạch ròi nguyên nhân. (Nguỵ biện: con gà và quả trứng)

4. Nhầm lẫn đã đấu tranh các mặt đối lập là đi lên, phát triển - thực ra là vận động . Vận động là sự biến đổi nói chung, là sự tác động qua lại giữa các khách thể vật chất và tinh thần, có thể tạo ra các chiều hướng đi lên hoặc đi xuống, tiến tới hoặc thụt lùi của sự vật. Còn phát triển là sự biến đổi hợp quy luật, hướng tới và không qua trở lại của các khách thể, là sự vận động từ thấp lên cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ cái cũ đến cái mới. Sự kết hợp các mặt đối lập – cũng có thể là cách thức có ý thức, có chủ đích của con người nhằm đạt được mục đích, lợi ích thực tiễn của mình. Trong thực tế thể hiện qua các hình thức như thoả hiệp, hợp tác hay liên minh tạm thời.

Sau đây là khái niệm mâu thuẫn: mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn của những nhóm người có lợi ích cơ bản đối lập nhau. Mức độ đối kháng có thể phân biệt là: đang ở mức gay gắt, có thể điều hoà được, không thể điều hoà được

5. Nhầm lẫn đơn giản hoá mâu thuẫn chuyển hoá lẫn nhau, nghĩa là coi vị trí của mặt này chuyển thành vị trí của mặt kia và ngược lại. Thực tế, đúng là trong hiện thực có những sự chuyển hoá như sáng - tối, nóng - lạnh, thống trị - bị trị có thể chuyển hoá cho nhau. Nhưng đó là một dạng của sự chuyển hoá. Nếu nhận thức chỉ dừng ở dạng chuyển hoá giữa các mặt đối lập thì chỉ là biện chứng tuần hoàn. Dạng chuyển hoá cơ bản là chuyển từ quan hệ này sang quan hệ khác, là kết thúc của mâu thuẫn này và mở đầu của quan hệ khác, chuyển hoá lẫn nhau hoặc chuyển hoá thành hình thức cao hơn. Thực ra, nếu con người không biết điều hoà lợi ích của mình thì những mâu thuẫn không đối kháng đều có thể chuyển tàhnh mâu thuẫn đối kháng.

6. Về cách thức giải quyết mâu thuẫn – coi chỉ giải quyết được bằng con đường đấu tranh chứ không phải là điều hoà mâu thuẫn, không chấp nhận mâu thuẫn là khách quan, là phổ biến và có thể tồn tại lâu dài. Thực tế nhiều trường hợp đấu tranh vẫn không giải quyết được mâu thuẫn như nô lệ - chủ nô, nông dân – phong kiến... nhưng chỉ có mâu thuẫn đối kháng mới giải quyết lẫn nhau là tiêu diệt nhau, còn mâu thuẫn hai vợ chồng không thể giải quyết như vậy. Hai bên chỉ có thể giải quyết bằng cách tìm ra điểm chung của nhau, củng cố điểm chung đó và khắc phục những khác biệt đưa đến ly tán. Cường điệu hoá sự đấu tranh chỉ là biểu hiện của chủ nghĩa cực đoan. Về phương diện xã hội, tư tưởng này chỉ đưa đến sự hỗn loạn, vì như thế đấu tranh chỉ đi tìm đấu tranh, chưa hết đấu tranh này đến đấu tranh khác. Một số trường hợp nhất định ta có thể lựa chọn các hình thức như đấu tranh nghị trường, hợp pháp kết hợp đấu tranh vũ trang.

7. Về tính chất của mâu thuẫn, không chấp thuận tính điều hoà mâu thuẫn: “cùng có vua, cùng có thượng viện, cùng có nghị viện” coi đây là quan điểm giáo điều?! Thực ra khi các mặt mâu thuẫn có sự đối lập phát triển chưa đến đỉnh cao thì cường điệu sự đấu tranh sự tiêu diệt nhau chính là thủ tiêu sự tồn tại của chính sự vật. Mâu thuẫn giải quyết trong quá trình chuyển hoá dần dần, kéo dài và tạo điều kiện tiền để để giải quyết mâu thuẫn.

8. Các quan điểm về mâu thuẫn đối kháng:

- đối lập về lợi ích cơ bản, sống còn hay lợi ích không thể điều hoà được giữa các lực lượng xã hội. Còn không đối kháng mà lợi ích còn có thể nhất trí được với nhau, ví dụ công nhân- tiểu tư sản, công nhân–nông dân... Với mâu thuẫn đối kháng thì dùng bạo lực tức là thủ tiêu sự thống nhất còn mâu thuẫn không đối kháng thì dùng biện pháp tổ chức, giáo dục, thuyết phục, phê bình để khắc phục dần mâu thuẫn tức củng cố sự thống nhất..
- mâu thuẫn đối kháng là địa vị của các mặt đối lập có tính chất bùng nổ thành xung đột bên ngoài; vì vậy cách giải quyết loại mâu thuẫn chủ yếu là thông qua hình thức xung đột bên ngoài. Mâu thuẫn không đối kháng thì không bao hàm nhân tố phải bùng nổ thành xung đột bên ngoài.
- Nếu cứ có mâu thuẫn đối kháng là dùng đến bạo lực cách mạng để giải quyết còn tính quy luật của sự vận động của mâu thuẫn đối kháng thì không được vạch ra (có tất yếu xảy ra xung đột bạo lực không, hay chỉ là có khả năng, những điều kiện gì làm cho khả năng đó trở thành hiện thực, duy nhất...)
- Ở trong một chỉnh thể và môi trường xác định, mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa những khuynh hướng, những lực lượng mà sự đấu tranh của chúng tất yếu dẫn đến chỗ phá vỡ sự thống nhất, làm cho chỉnh thể thay đổi về chất, chuyển sang một trạng thái khác; còn ở mâu thuẫn không đối kháng thì sự đấu tranh đó lại củng cố, tăng cường sự thống nhất, làm cho chỉnh thể càng ổn định và chỉ có những sự thay đổi về lượng; hai mặt của mâu thuẫn vẫn tồn tại và ở trong một sự tương quan phù hợp với hệ thống các mâu thuẫn của chỉnh thể.

Sự vận động của mâu thuẫn đối kháng có thể dẫn đến tự giải quyết bằng hình thức hoà bình hay bạo lực, tuỳ thuộc vào tính chất của mâu thuẫn và sự tác động của cả hệ thống các mâu thuẫn của chỉnh thể cùng môi trường của nó. Mâu thuẫn không đối kháng thì bao giờ cũng diễn ra dưới hình thức hoà bình, nếu xảy ra đấu tranh dưới hình thức bạo lực, thì do đã có sự tác động của những yếu tố thuộc chỉnh thể hay môi trường, mà mâu thuẫn trở thành đối kháng, đồng thời xuất hiện những điều kiện làm cho mâu thuẫn đối kháng phát triển dẫn đến bạo lực.

Kết luận: Sự phát triển của mâu thuẫn đối kháng không phải lúc nào và ở đâu cũng dẫn đến xung đột bằng bạo lực. Nó còn tuỳ thuộc vào những điều kiện khác, ví dụ xung đột tôn giáo.